Montessorionderwijs berust op de theorie en de praktische uitwerking daarvan die Maria Montessori gemaakt heeft. Met name in de uitwerking van haar theorie heeft Montessori meer geschreven voor kinderen van 0-12. Over adolescenten heeft zij wel ideeën geformuleerd maar die heeft zij minder gedetailleerd uitgewerkt. Het montessorionderwijs heeft zich vanuit  de ideeën van Montessori ontwikkeld. Daarbij nemen voortgezet montessorionderwijs- (VMO) scholen de vrijheid om het montessorionderwijs aan te passen en te herijken aan voortschrijdende inzichten over ontwikkeling, opvoeding en onderwijs.
De VMO-scholen hebben de afgelopen jaren een traject ingezet om hun identiteit beter vast te leggen. Richtinggevend uitgangspunt daarbij is de nota geschreven door de Nederlandse Montessori Vereniging: ‘Het Montessori onderwijs in de 21e eeuw’.
Dat heeft o.a. geresulteerd in de beschrijving van de zes karakteristieken zoals die genoemd zijn onder ‘over het MCA’ / ‘visie’.

Uitgaande van de oorspronkelijke inspiratie in het werk van Maria Montessori is het onderwijs dat haar naam draagt voortdurend in ontwikkeling. Het montessorionderwijs vormt op grond van de nieuwste didactische, pedagogische en maatschappelijke inzichten een goede omgeving voor de ontwikkeling van leerlingen uit alle lagen van de samenleving. Hierbij streeft het montessorionderwijs drie doelen na:

• ontwikkeling van bewustzijn, identiteit, zelfrespect en wil
• het verwerven van bekwaamheid om in het dagelijks, sociale en maatschappelijke leven en verdere studie te kunnen functioneren
• een persoonlijke, creatieve, onafhankelijke en verantwoordelijke rol te leren vervullen in de samenleving van nu en morgen.

Montessorionderwijs is emancipatorisch onderwijs. De doelen leiden ertoe dat in montessorionderwijs een breed aanbod voorhanden is voor de emotionele, morele, sociale, culturele en cognitieve ontwikkeling van kinderen. Begrippen zoals keuzevrijheid, verantwoordelijkheid, zelfstandigheid en zelfwerkzaamheid staan hoog in het vaandel!
De maatschappelijk vastgestelde doelen, zoals die tot uitdrukking komen in kerndoelen en diploma-eisen, worden door het montessorionderwijs geaccepteerd.